بررسی تأثیرگذاریهای موالی بر تفسیر قرآن کریم

فصل اول: بررسی چگونگی شکل گیری طبقه موالی

۱-۱-      ۱-۱-آشنایی با شبه جزیره عربستان

۱-۲-      ۱-۲-موقعیت جغرافیایی عربستان

۱-۳- وضع دینی عربها

۱-۴-حضرت محمد (ص) و توسعه جغرافیایی اسلام

۱-۵-فتوحات مسلمانان و توسعه ی متصرفات اسلامی پس از رسول خدا(ص)

۱-۵-۱-فتوحات زمان ابوبکر:( ۱۱تا ۱۳ هجری)

۱-۵-۲-فتوحات زمان عمر( ۱۳-۲۳هجرت)

۱-۵-۳-فتوحات زمان عثمان:( ۲۴ تا ۳۶ هجری)

۱-۵-۴-توقف فتوحات در زمان امیرالمؤمنین(ع )۳۶-۴۱هجرت

۱-۵-۵-فتوحات  زمان بنی امیه

۱-۶-جهان اسلام و پدیده مَوالی

درآمد

۱-۶-۱-موالی در لغت

۱-۶-۲-موالی در اصطلاح

۱-۶-۳-انواع مولی

۱-۶-۳-۱- ولاء عتق

۱-۶-۳-۱-۱-مولای مکاتبه

۱-۶-۳-۱-۲- مولای تدبیر

۱-۶-۳-۲- ولاء اسلام

۱-۶-۳-۳- ولاء حلف

۱-۷-موالی و خلفای راشدین

۱-۸-موالی و بنی امیه

۱-۹-موالی و بنی-عباس

فصل دوم: بررسی جایگاه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موالی

۲-۱- جایگاه اجتماعی موالی

مقدمه

۲-۲- نگرش قبیله ای عرب به موالی

۲-۳-پیوند های  اجتماعی مولی

۲-۴- شمار موالی در شهرها

۲-۴-۱-کوفه

۲-۴-۲-بصره

۲-۴-۳- شام و حجاز

۲-۵- موقعیت اجتماعی موالی

۲-۵-۱- ویژگیهای اجتماعی قبیله عرب

۲-۲- جایگاه اقتصادموالی

۲-۲-۱- کارهای دستی و تجارت

۲ -۲-۲-  دبیری و کار در دیوان

۲-۲-۳- حجابت و حراست( شرطه)

۲-۲-۴- مالکیتِ اراضی و کارِ مِلک داری به وکالت از اربابان

۲-۲-۵- موالی در دیوان لشکر

۲-۳- جایگاه سیاسی موالی

مقدمه

۲-۳-۱-  قیام مختار

۲-۳-۲-  موالی و خوارج

۲-۳-۳- جنبش عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی

۲-۳-۴- قیام زید بن علی(ع)

۲-۳-۵-  قیام یحیی بن زید

۲-۳-۶- جنبش عبدالله بن معاویه بن عبدالله بن جعفر طیار

۲-۳-۷- شورش حارث بن سریج

فصل سوم: جایگاه علمی موالی

۳-۱- نگاهی کلی به جایگاه علمی موالی

مقدمه

۳-۲-موالی و دانشهای عصر خود

۳-۳-نقش موالی در تدوین زبان عربی

۳-۳-۱-پیدایش علم نحو

۳-۳-۲-سیبویه شیرازی

۳-۴-موالی و علوم اسلامی

۳-۵-نقش ایرانیان در توسعه علوم و فنون

۳-۶- علم حدیث و فقاهت

۳-۶-۱- جدول شمار راویان موالی در کتاب الرجال شیخ طوسی

۳-۶-۲-جدول شمار راویان موالی در کتاب تهذیب الکمال مزی

۳-۷-علم قرائت

۳-۷-۱- برخی موالی پیشتاز در علم قرائت

۳-۸- موالی و شعر

۳-۸-۱- برخی شاعران معروف دوره اموی از موالی

۳-۹-پیدایش علم کلام

۳-۹-۱-سیر نظرات کلامی

۳-۹-۲-سابقه علم کلام

۳-۹-۳-علل پیدایش علم کلام

۳-۱۰-موالی و علم تفسیر

۳-۱۰-۱-تفسیر در عهد تابعین

۳-۱۰-۱-۱-مکتب تفسیری مکه

۱- سعید بن جبیر( م شعبان ۹۵هق)

۲- مجاهد بن جبر مکی

۳- عکرمه، مولی ابن عباس( م۱۰۴یا ۱۰۵ه ق)

۴- عطاء بن ابی رباح مکی( م۱۱۴هق)

۵-  طاووس بن کیسان الیمانی

۳-۱۰-۱-۲-مکتب تفسیری مدینه

۱- ابوالعالیه( م۹۰یا ۹۳ هجری)

۲- زید بن اسلم( م ۱۳۶هق)

۳- محمد بن کعب القرظی( م ۱۱۷ یا ۱۱۸هق)

۳-۱۰-۱-۳- مکتب تفسیری عراق

۳-۱۰-۱-۳-۱-مفسران معروف کوفه در عصر تابعین

۱-مّره همدانی(م ۷۶هق)

۲- علقمه بن قیس( م ۶۱هق) ۱۳۵

۳- مسروق( م۶۳هق)

۴-  عامر شعبی( م ۱۰۴یا ۱۰۹هق)

۵- اسود بن زید( م ۷۴ یا ۷۵هق)

۶- جابر بن یزید جعفی( م ۱۲۷ یا ۱۲۸ یا ۱۳۲هق)

۳-۱۰-۱-۳-۲-مفسران معروف بصره در عصر تابعین

۱-ابوسعید حسن بصری( م۱۱۰هق)

۲-قتاده( م۱۱۷هق)

۳-ابوصالح باذان( م پس از قرن اوّل هجری)

۳-۱۰-۱-۴-گروه دیگر از مفسران دوره تابعین قرن دوم

۳-۱۰-۱-۵-انواع روشهای تفسیری

۱-تفسیر مأثور( روایی)

۲-تفسیر عقلی( اجتهادی)

۳-۱۰-۱-۶-مصادر تفسیر در عصر تابعین

۳-۱۰-۱-۷-بیان روش تفسیری برخی از موالی

۱-روش تفسیری سعید بن جبیر

۱-۱-قراءات

۱-۲-اسباب النزول

۱-۳-بیان شأن نزول آیات

۱-۴-توجه به سیاق آیات

۱-۵-لغت

۱-۶-بیان مصداق

۱-۷-توجه به روایات ائمه اطهار

۱-۸-توجه به علوم قرآن چون ناسخ و منسوخ

۱-۹-بیان مفردات قرآن

۲-روشهای تفسیری مجاهد

۲-۱-گستردگی اجتهاد و استنباط

۲-۲-دقت در تفاوت بین واژه‏های متشابه

۲-۳-تفسیر بعضی از واژه‏ها بر خلاف معنای مشهور آن

۲-۴-اهتمام به مبهمات قرآن

۲-۵- پرداختن به لطایف و ظرائف قرآن کریم

۲-۶- توجه به قرائت آیات در تفسیر آنها

۲-۷- نقل از صحابه دیگر غیر از ابن عباس

۲-۸-آزاداندیشی در ارائه آرا و دیدگاه های عقلی

۲-۹-تفسیر عقلی

۳-عطاء بن ابی رباح

۴-ویژگی تفسیر عکرمه

۴-۱-مفهوم شناسی واژگان

۴-۲-بیان مصادیق

۴-۳-بیان ناسخ و منسوخ

۴-۴-تفسیر با شأن نزول

۵- روش تفسیری قتاده

۵-۱-توضیح اصطلاح قرآنی

۵-۲-بیان قید آیات و توضیح احکام

۵-۳-بیان شأن نزول

۶- روش تفسیری طاووس بن کیسان

۶-۱-تفسیر باطنی

۶-۲-تفسیر به معنای اخص

ویژگی تفسیر موالی( دوره تابعین)

۱- پیدایش روحیه استقلال در بین مفسرین

۲- کوتاهی و گویایی

۳-رویگردانی از پرداختن جدی به تفسیر

۴- روایات تفسیری

۵-تکیه بر ظن

فصل چهارم: بررسی کارکردهای زیانمند و سودمند موالی در تفسیر قرآن کریم

۴-۱-کارکردهای زیانمند موالی در تفسیر قرآن کریم

۴-۱-۱-نقش موالی در پیدایش لحن و گرفتار شدن به آن

مقدمه

۴-۱-۱-۱-معنی لحن

۴-۱-۱-۲-نمونه هایی از لحن

۴-۱-۱-۳-لحن در زبان عامه

۴-۱-۱-۴- لحن در قرائت قرآن

۴-۱-۲-تفسیر به رأی

بررسی این تفسیرها

۴-۱-۳-موالی و حدیث

۴-۱-۳-۱-شعوبیه

۴-۱-۳-۲-جعل حدیث

۴-۱-۳-۳-تدلیس در حدیث

۴-۱-۳-۳-۱- تدلیس در اسناد

قتاده

حسن بصری

ضحاک بن مزاحم

مالک بن انس

مجاهد بن جبر مکی

۴-۱-۳-۳-۲- تدلیس در شیوخ

۴-۱-۴-پیدایش فرقه های مختلف مذهبی

۴-۱-۵-اختلاف مذهبی و اختلاف در تفسیر

۴-۱-۶- باز کردن پای اسرائیلیات به تفسیر

۴-۱-۶-۱-راویان عمروبن عاص بن وائل

۴-۱-۶-۲-راویان عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج

۴-۱-۶-۳-راویان محمد بن کعب قرظی

۴-۱-۶-۴- راویان کعب الاحبار

۴-۱-۶-۵- راویان عبدالله بن سلام

۴-۱-۶-۶- راویان تمیم بن اوس داری

پیامد¬های ناخوشایند اسرائیلیات

۴-۲-بررسی سودمندی های موالی در تفسیر قرآن

۴-۲-۱-انبوهی موالی مفسر

۴-۲-۲- موالی و تفسیر اجتهادی(عقلی)

۴-۲-۲-۱-نمونه تفسیر اجتهادی موالی

۴-۲-۳-رواج فرهنگ کتابت

۴-۲-۳-۱-موالی در دیوان کتابت

۴-۲-۳-۲-آغاز تدوین تفسیر

نتیجه-گیری