بررسی علل آسیب‌پذیری هویت توسط رسانه در محدوده زمانی 2010 -1990

-۱ سوالات پژوهش

سوال اصلی:

چگونه رسانه‌ها در موقعیت پسامدرن زمینه آسیب‌پذیری هویت را فراهم می‌کنند؟

سوال فرعی:

چگونه رسانه به دلیل انواع تکنولوژی زمینه آسیب‌پذیری هویت را فراهم می کند؟چگونه رسانه به دلیل افزایش اطلاعات و دانش نظری زمینه آسیب‌پذیری هویت را فراهم می کند؟چگونه رسانه به دلیل انواع ایدئولوژی خبری زمینه آسیب‌پذیری هویت را فراهم می کند؟چگونه رسانه به دلیل شکاف اطلاعاتی زمینه آسیب‌پذیری هویت را فراهم می کند؟

۳-۱  ادبیات پژوهش:

با توجه به موضوع پژوهش حاضر پژوهشهایی که در این زمینه انجام شده می توان به سه دسته تقسیم کرد:۱-۳-۱ پژوهش های نظری که در ارتباط با توسعه و گسترش رسانه ها انجام گرفت.  ۲-۳-۱ پژوهش های نظری که در ارتباط با هویت انجام گرفت.۳-۳-۱ پژوهش های نظری که در ارتباط با تلفیق این دو موضوع یعنی کارکرد مثبت و منفی رسانه ها بر روی هویت انجام گرفت.

۱-۳-۱  پژوهش‌هایی در باب مفهوم توسعه رسانه:

– مانوئل کاستلز در کتاب عصر اطلاعات معتقد است که در حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد اختراع حروف الفبا سرآغاز دگرگونی کیفی در ارتباط انسانی و زیر بنای فکری ارتباطی انباشتی در غرب بوده است. البته فرهنگ دیداری و شنیداری در قرن بیستم انتقامی تاریخی گرفت. ابتدا با سینما و سپس رادیو و بعد از آن تلویزیون جایگزین تاثیر ارتباط مکتوب در قلب و جان بیشتر مردم شد. ۲۷۰۰ سال بعد از آن شاهد دگرگونی تکنولوژیک هستیم و رواج تلویزیون در سه دهه بعد از جنگ جهانی دوم است. در دهه ۱۹۸۰ تکنولوژی های جدید دنیای رسانه‌ها را دستخوش دگرگونی کرد و ما شاهد شکل‌گیری اینترنت به صورت ابتدایی آن به ابتکار وزارت دفاع آمریکا «آرپا» هستیم. در نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ سیستم ارتباط الکترونیکی جدیدی شکل گرفت که از ترکیب رسانه‌های همگانی جهانی و ارتباط کامپیوتری تشکیل شده است که سیستم چند رسانه‌ای نام گرفت.   – آلوین تافلر در کتاب موج سوم تقسیم‌بندی های سه گانه از روند توسعه تمدن ارائه می‌کند:موج اول از شکل گیری تمدن یا همان عصر کشاورزی که هنوز وسایل ارتباط جمعی و رسانه ها ظاهر نشده بودند، بحث می کند. موج دوم یا همان عصر صنعتی که در آن روز به روز بر قدرت رسانه‌های همگانی افزوده می شود. موج سوم که اکنون آغاز شده است همان تمدن صنعتی رو به مرگ در قالب «سپهر فنی» یا «سپهر اجتماعی» یا  «سپهر اطلاعاتی» یا «سپهر قدرت» یا «عصر فضا» یا «عصر الکترونیک» یا «دهکده جهانی» یا «خانه الکترونیکی» توصیف شده است. در موج سوم ما رسانه‌های همگانی را داریم اما رسانه‌های همگانی غیر توده ای و خانه الکترونیکی. در این عصر تکنولوژی‌های رسانه‌ای آنقدر پیشرفت کرده‌اند که به دلیل فشردگی زمان و مکان ناشی از جهانی شدن نیازی به حضور در محل کار نیست و می شود با استفاده از تکنولوژی های رسانه ای مثلا کامپیوتر در خانه کارها را انجام داد.در مقاله «رسانه و ساخت هویت ملی» از محمد تقی قزل سفلی آمده است که تاریخچه ارتباط عصر نوین با اختراع چاپ در اواخر قرن پانزدهم آغاز می‌شود. دوران ارتباطات چاپی یا عصر کهکشان گوتنبرگ که با چاپ و گسترش کتاب و سپس مطبوعات از نخستین کارخانه های ساخت کاغذ در ۱۲۶۸ در فابریانوی ایتالیا آغاز شد. در آغاز سده هفدهم و به دنبال کتاب بود که جزوه‌هایی معروف به «گازت‌ها» و سپس روزنامه‌ها پدید آمد. به نظر می‌رسد تا نیمه سده نوزدهم در میان وسایل ارتباط جمعی، مطبوعات وسیله اصلی انتقال اطلاعات بوده اند، هر چند با اختراع رسانه‌های دیگر چون تلفن، رادیو، تلویزیون از دامنه نفوذ این رسانه تا حد قابل توجهی کم شد.   اگرچه پژوهش های انجام شده در این ارتباط مطالب خوبی در اختیار ما می‌گذارد ولی دارای کاستی‌هایی نیز می‌باشد. نقص عمده بعضی از این پژوهش ها این است که توضیح در مورد تاریخچه رسانه‌ها را به چند سطر بسنده کرده است و عده ای نیز از کشف و اختراع رسانه ها و وسایل ارتباط سنتی سخن گفته اند.

۲-۳-۱ پژوهش هایی در باب مفهوم هویت:

– در کتاب مبانی نظری هویت و بحران هویت  نوشته ی علی اکبر علیخانی از این بحث می‌کند که «خودت را بشناس» یا هویت در این آموزه معروف سر در معبد دلفی به چشم می‌خورد. بحث هویت یا تلاش برای پاسخگویی به پرسش من کیستم موضوع تازه‌ای نیست و از دیرباز انسان را به خود مشغول داشته است.- در کتاب جهانی شدن فرهنگ و هویت احمد گل محمدی، بحث هویت را از دهه های قرن بیستم و عصر مدرن و پسامدرن مورد مطالعه قرار می‌دهد. او معتقد است که فرایند جهانی شدن با ایجاد خاص گرایی فرهنگی هویت‌های سنتی را دچار شکنندگی و اختلال و آسیب پذیری می کند و باعث ایجاد هویت های مصرفی و متکثر می‌شود. همچنین او از انواع جنبش‌های خاص‌گرایی فرهنگی در این دهه صحبت می‌کند مثل زاپاتیست‌ها و میهن‌پرستان آمریکا و آئوم ژاپن. او همچنین بحث شکاف اطلاعاتی را از نظر متفکرانی اطلاعات محوری چون کاستلز و شیلر مطرح می کند.پژوهشهای انجام شده در این ارتباط دارای نقایصی می‌باشد. در کتاب های ذکر شده تاریخ شروع هویت بسیار کم توضیح داده شده است. عده ای از نویسندگان نیز به پدیده هویت دوران اخیر بسنده کرده و سال‌های قبل از آن را چندان مورد توجه قرار نداده‌اند.

۳-۳-۱  پژوهش های نظری در ارتباط با تاثیر منفی رسانه بر هویت :

– در کتاب سیاست پست مدرنیته و در آمدی بر فرهنگ و سیاست معاصرنوشته ی جان آر گیبینز و بوریمر آمده است که فرایند رسانه ای شدن و تاثیر رسانه بر هویت در عصر پسامدرن متفاوت از گذشته است. عصر پسامدرن با ویژگی هایی چون جهانی شدن و رسانه‌ای شدن و بی سازمان شدن مشخص می شود. فرایند رسانه ای شدن در پست مدرنیته دارای وجوهی است که عبارت است از تغییر از فرهنگ چاپی به فرهنگ الکترونیک و درگیری در مسائل فراملی به جای ملی و وجود تکنولوژی‌های جدید که فرایند رسانه‌ای شدن را دگرگون می‌کند و انحصارهای رسانه‌ای سنتی در آن وجود ندارد. از نظر نویسندگان این کتاب وجود تکنولوژی های جدید در فرایند رسانه ای شدن و همین طور وجود هویت های متکثر ناشی از خاص گرایی فرهنگی عصر جهانی باعث ایجاد تاثیر منفی  رسانه بر هویت می‌شود.  -در کتاب نظریه جامعه اطلاعاتی نوشته ی فرانک وبستر، بحث شکاف اطلاعاتی از دیدگاه نظریه پردازان پست مدرن به عنوان یکی از عواملی که تاثیر منفی بر هویت دارد، آمده است. به عنوان مثال کاستلز معتقد است که ما در عصر حاضر با شکاف اطلاعاتی مواجه ایم. در شهر اطلاعاتی کاستلز که همان شهر پسامدرن است ما ثروتمندان اطلاعاتی و فقرای اطلاعاتی را داریم. ثروتمندان اطلاعاتی همان کسانی هستند که جهانی فکر می‌کنند و به دلیل دسترسی به ابزارهای رسانه‌ای جدید ناشی از قرار گرفتن در رده بالای طبقاتی جهانی فکر می‌کنند و برندگان اصلی انقلاب اطلاعاتی هستند. برعکس بی‌طبقه‌گان به دلیل عدم دسترسی به رسانه‌های جدید به آنچه که او «اطلاعات آشغال» می نامد، دسترسی دارند. این مسئله نشان دهنده فرصت های نابرابر در دسترسی به اطلاعات است که در نهایت شکاف اطلاعاتی را موجب می شود.

۴-۱حدود پژوهش:

این پژوهش در نظر دارد تا علل آسیب‌پذیری هویت توسط رسانه را در محدوده زمانی ۲۰۱۰ -۱۹۹۰ مورد بررسی قرار دهد. همچنین از نظر مفهومی تاثیر منفی رسانه بر هویت را مورد توجه قرار دهد.