بررسی مولفه‌های دینی در الگوی فیلم انیمیشن نوجوانان

-۲٫ ضرورت و اهمیت تحقیق

از نظر روانشناسان، دوران نوجوانی دورانی است که در آن بحران هویت بر سازمان روانی فرد چیره می‌شود و فردِ تشنه هویت را به جستجو و ارزشیابی گوناگون و گاه متضاد هدایت می‌کند، تا در پایان این دوره بحرانی احساسی از هویت را برای او به ارمغان آورد. متأسفانه رسانه‌های بیگانه با علم به این واقعیت تمام تلاش خود را می‌کنند با معرفی مکرّر الگوهای مورد نظر خویش، نوجوانان را به سمت اهداف خود سوق داده، شخصیت آنها را مطابق آنچه منفعت‌شان ایجاب می‌کند، مستحکم سازند.با توجه به لزوم تربیت صحیح دینی نوجوانان، لازم است رسانه دینی تمهیداتی جهت مقابله با این هجوم بیندیشد و با معرفی الگوهایی دینی به نوجوانان و بالا بردن سطح شناختی و اقناع احساساتشان، آنها را به روشنایی حقیقت نزدیک‌تر سازد.نکته ظریفی که این تحقیق تأکید بر آن دارد، اینستکه اغلب در تعریف مختصات الگوی دینی فیلم‌ها، ذهن‌ها به این سو گرایش دارد که تنها به ذکر مختصات یک انسان کامل از نظر دین بپردازند و به این ترتیب شرایط خاص فیلم در نظر گرفته نمی‌شود.باید متوجه بود، الگوی فیلم همواره برای مخاطب خاصی تدارک دیده می‌شود و وظیفه‌اش در درجه اول تأثیرگذاری بر همان مخاطب است. پس برای آنکه مخاطب با این الگو احساس نزدیکی کند، می‌توان با برقراری شباهت هر چه بیشتری میان مخاطب و الگو، از جمله ایجاد نقص‌ها، نیازها و حتی بعضاً اشتباهاتی که زیاد توسط مخاطب روی می‌دهند، باعث انس گرفتن مخاطب به این الگو شد، در حالیکه هیچ‌گاه کارشناسان دینی در تعیین یک مصداق کامل دینی (خارج از فیلم)، قائل نبوده‌اند که این مصداق می‌تواند نقص یا اشتباهی داشته باشد.با غفلت از این تفاوت، مشاهده می‌شود که الگوهای رسانه دینی به مانند الگوهای غرب قدرت علاقه‌مند ساختن مخاطب را به خود ندارند و کم‌کم این پنداره در ذهن بعضی هنرمندان در حال شکل‌گیری است که هیچ‌گاه نمی‌توان جذابیت الگوهای دینی را نسبت به الگوهای غربی برتری داد. نباید اجازه داد، محبوبیت یک الگوی فیلمِ دینی کمتر از الگوهای دیگر فیلم‌ها باشد و همیشه می‌بایست به خود یادآوری کنیم، اغلب نوجوانان، آگاه یا ناخودآگاه از الگویی تقلید خواهند کرد که برایشان جاذبه بیشتری داشته باشد. با این اوصاف، آیا لازم نیست حداقل با بهره‌گیری محتاطانه از تجربیات الگوهای موفق هالیوود، الگوهایی دینی را خلق کرد که توانایی جذب و علاقه‌مندسازی و اثرگذاری حداکثری دینی بر مخاطب خود را داشته باشند؛ مخصوصاً وقتی مخاطب نوجوان باشد، که هویت او در حال شکل‌گیری است و به آسانی هدف رسانه‌های بیگانه قرار می‌گیرد.

۱-۳٫ اهداف تحقیق

هدف اصلی: تبیین چگونگی رسیدن به مؤلفه‌های الگوی دینی در فیلم انیمیشن نوجوان، با بررسی فیلم‌های انیمیشن هالیووداهداف فرعی:تبیین چگونگی استحکام بخشیدن به هویت دینی نوجوانان، توسط الگوهای فیلم انیمیشنتبیین چگونگی جذب مخاطب نوجوان به هویت مورد نظر، در فیلم‌های انیمیشن هالیوود

۱-۴٫ سوالات تحقیق

سوال اصلی: چگونه می‌توان با بررسی فیلم‌های انیمیشن هالیوود، به مؤلفه‌های الگوی دینی در فیلم انیمیشن نوجوان، دست یافت؟سوالات فرعی:از آنجا که هویت‌یابی وظیفه اصلی دوران نوجوانی است و الگوهای انیمیشن منبع مهمی در ارائه پاسخ‌های هویتی به نوجوانان می‌باشند، چگونه می‌توان هویت دینیِ نوجوانان را توسط الگوهای فیلم انیمیشن مستحکم ساخت؟در آثار فیلم انیمیشن هالیوود، با الگوهایشان به چه روش‌هایی، مخاطب نوجوان را به هویت مورد نظر خود جذب می‌کنند و چگونه می‌توان از تجربیات الگوهای موفق هالیوود در یک الگوی دینی بهره گرفته تا اثر مطلوب دینی بر مخاطب نوجوان داشته و هویت دینی را به او انتقال داد؟

۱-۵٫ فرضیه

با توجه به اینکه موضوع پژوهش پیش رو اکتشافی است، قاعدتاً از فرضیه نیز بی‌نیاز است. چرا که فرضیه برای اثبات یا رد کردن گزاره مورد نظر است، حال آنکه ما در این پژوهش گزاره‌ای را نفی یا اثبات نمی‌کنیم، بلکه موضوعی را اکتشاف می‌کنیم.

۱-۶٫ تعریف مفاهیم اساسی

۱-۶-۱٫ مؤلفه

منظور از مؤلفه صرفاً افعال و عقاید ظاهری نیست، چرا که چنین چیزهایی از قبل توسط بسیاری از کارشناسان دینی تعریف شده‌اند. در این تحقیق منظور از مؤلفه، نشانه است و هدف نهایی این است که بدانیم در کنار نشانه‌های آشکار دینی، چه نشانه‌هایی را چگونه باید به کار برد تا تأثیرگذاری مطلوب الگوی دینی را بر مخاطب افزایش داد.

۱-۶-۲٫ الگو

نمی‌توان تعریف الگوی مطلق را با الگوی درون فیلم یکسان دانست. الگوی مطلق (خارج از فیلم)، اغلب به معنای معرفی مصداقی به دیگران است تا با شناخت آن، از مسیر صحیحِ رسیدن به کمال اطلاع یابند.این تعریف هرگز برای شناخت الگوی درون فیلم کفایت نمی‌کند و برای تعریف الگوی فیلم باید قسمت دیگری نیز به آن افزود. الگوی فیلم علاوه بر آنکه مصداقی تعیین می‌کند که دیگران می‌توانند از آن تقلید کنند، باید ویژگی‌هایی داشته باشد که با وجود آنها مقلد به الگو علاقه‌مند شده و بخواهد از آن تقلید کند.اگر قرار باشد در الگوی فیلم تنها به دنبال معرفی مصداق کمال باشیم و یادمان برود که می‌بایست مقلد به این مصداق علاقه‌مند شود، آنگاه به احتمال زیاد، مخاطب اصلاً این الگو را نخواهد دید و اصل وجود الگو در اینجا زیر سوال خواهد رفت؛ چه بسا اگر مخاطب را مجبور کنیم، الگویی را که به آن علاقه‌ای ندارد مشاهده کند، آن الگو تأثیر معکوس و متناقضی با اهداف سازندگانش داشته باشد.

۱-۶-۳٫ الگوی دینی

در تعریف الگوی دینی، اغلب آثار تنها به کشف مصداق یک انسان کامل از نظر دین می‌پردازند و چون دغدغه تعریف الگوی دینی در یک فیلم را ندارند، اهمیت جذب مخاطب به آن الگو و ارائه الگوهایی متفاوت و متناسب با مخاطبان خاص برایشان مهم نیست.شهید مطهری در تعریف انسان کامل می‌گوید: «انسان کامل یعنی انسان نمونه، انسان اعلی یا انسان والا. شناختن انسان کامل از دیدگاه اسلام، از آن نظر بر ما مسلمین واجب است که حکم مدل و الگو و حکم سرمشق را دارد؛ یعنی اگر بخواهیم یک مسلمان کامل باشیم و تحت تربیت و تعلیم اسلامی به کمال انسانی خود برسیم، باید بدانیم انسان کامل چگونه است تا بتوانیم خود و جامعه خود را آنگونه بسازیم.»عزیز الدین نسفی هم در بیان انسان کامل گفته است: «انسان کامل آن است که در شریعت و طریقت و حقیقت تمام باشد و یا به عبارت دیگر چهار چیز به کمال در وی باشد؛ اقوال نیک، افعال نیک، اخلاق نیک و معارف.»

۱-۶-۴٫ فیلم انیمیشمن

در فرهنگ‌های سینمایی، انیمیشن یک شیوه فیلم‌سازی است که در آن به اجسام و تصاویر (معمولاً نقاشی شده) بی‌حرکت، تحرک بخشیده می‌شود. این کار در گذشته اغلب با دوربین مخصوص فیلم‌برداری منقطع و کادر به کادر صورت می‌گرفت، یعنی از جسم یا تصویر یک کادر (معمولاً یک بیست و چهارم ثانیه) فیلم گرفته می‌شود. بعد جای جسم را کمی عوض می‌کنند یا تصویری دیگر که با تصویر قبلی کمی تفاوت داشته باشد در مقابل دوربین قرار می‌دهند و این کار ادامه پیدا می‌کند و در مجموع، جسم یا تصویر در یک سلسله کادرهایی که موقع نمایش به طور پیوسته